Toen mijn directeur Lizette Mijland mij vroeg om iets te schrijven voor Onderwijskoppen zei ik eerst nee. Ik was niet ondergedompeld in rust aan het einde van het jaar maar ineens geconfronteerd met het feit dat mijn moeder en mijn broer corona positief waren. Vooral de bezorgdheid overheerste. Mijn moeder van 82 helemaal alleen in haar huisje. Ons restte niets meer dan raamvisites. Gelukkig bleef het gelimiteerd tot een zware verkoudheid. Mijn broer daarentegen is nu al twee weken amper zijn bed uit geweest. Koorts en moe.
Zo maak je van dichtbij de impact mee. Daarnaast is mijn zwager precies een maand geleden overleden aan de gevolgen van een te late diagnose van een tumor. Dat heet nu dus heel bitter de nevenschade van corona.
Met interesse volg ik de artikelen in de krant. En de mensen die me kennen weten dat ik graag vragen stel: klopt dit wel wat hier staat? Toch heeft de meerderheid van Nederland behoefte aan vastomlijnde uitspraken en duidelijke antwoorden. Die zijn er helaas niet in een onzekere tijd als deze.
Voor mij geeft dit aan wat de waarde en het belang is van ons onderwijs. Dat we onze leerlingen en jongeren leren omgaan met het niet altijd hebben van een antwoord of het soms maken van een verkeerde afweging.
Ook onze kunst en cultuurvakken zijn daarin van onschatbare waarde. Willen we een toekomst vorm geven die voor ons allen leefbaar blijft dan hebben we jongen mensen nodig die met creatieve oplossingen komen voor grote en kleine problemen.
Dat jullie, leerkrachten en docenten, daarin van essentieel belang zijn is nu hopelijk wel doorgedrongen. Bouwstenen dat geven jullie onze kinderen. Bouwstenen voor hun mentale leven.
En dat jullie ,de kunst en cultuurmakers, van onmisbare waarde zijn voor onze samenleving is inmiddels gevoeld en uitgesproken. Laten we samen bouwen aan een steviger systeem waarin dit niet zo makkelijk meer kan omvallen.
Volgens Marli Huijer hebben we een nieuwe visie op onze samenleving nodig, hoe we de samenleving de komende jaren kunnen (om)vormen:
“Mijn voorstel is daarom om een multidisciplinair team in te stellen, met deskundigen uit de economie, biologie, sociale en geesteswetenschappen, dat in samenspraak met de bevolking een afgewogen, omvattende en gebalanceerde visie ontwikkelt. Onderwerp is dan niet hoe het virus weg te hameren, maar hoe we verantwoord kunnen samenleven met de vele andere soorten waarvan de menselijke soort afhankelijk is.”
Marli Huijer is hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voormalig Denker des Vaderlands.
Of de door haar voorgestelde vorm de enige is weet ik niet, maar duidelijk is wel dat we nieuwe, creatieve en ook jonge denkers en vormgevers nodig hebben in de toekomst, die door bestaande structuren een bezem zullen halen. Nodig om onze samenleving weerbaar te maken tegen volgende crises in ons cultuur en eco systeem.
Dat is precies waarom onderwijs en cultuurdragers onmisbaar zijn.
Ik wens jullie allen, namens CiST een hoopvol 2021.
Ineke Frijters, adviseur cultuureducatie met als specialisatie het VO
___________________________________________________________
Achtergrond (uit de Volkskrant) door Marli Huijer: hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voormalig Denker des Vaderlands. :
‘Virussen zijn eigenlijk bewakers van ecosystemen’, tekende Maarten Keulemans in deze krant op uit de mond van viroloog Marion Koopmans. Die uitspraak vat het probleem goed samen.
“Virussen beïnvloeden de samenhang en relaties tussen de verschillende menselijke en niet-menselijke soorten die de aarde bevolken. Wanneer één soort, in dit geval de menselijke, zich onevenredig veel toe-eigent ten koste van andere soorten, ondergaat het ecosysteem veranderingen die op de soort kunnen terugslaan. Zo verspreiden virussen zich razendsnel over de wereld.”
“We zouden willen dat we de 70 plussers zonder collaterale schade konden beschermen, maar dat blijkt niet te kunnen. Ingrepen in onze omgeving, hoe goed ook bedoeld, geven vrijwel altijd nevenschade. Nieuwe ziekten zijn daarvan slechts één voorbeeld.’
De kans is groot dat er nieuwe virussen langskomen die dodelijk zijn. Toch is dat geen reden voor pessimisme. Eerder voor een actief zoeken hoe onze leefstijl zo vorm te geven dat de mens geen dreiging voor de ecosystemen is.
Het is begrijpelijk dat de politieke leiders zich aanvankelijk niet met dit soort filosofische, sociologische en biologische reflecties bezighielden en vooral focusten op het indammen van het gevaar. Maar naarmate de epidemie vordert, wreekt zich dat een weloverwogen afweging van de maatregelen en de erdoor aangebrachte nevenschade ontbreekt. En ook dat de bevolking nauwelijks bij die afweging wordt betrokken.
Bij herhaling worden we gemaand te geloven dat het voor ‘ons allen’ het beste is dat kinderen wekenlang niet naar school gaan, jongeren elkaar mijden, studenten online onderwijs krijgen, werkenden dat in hun eentje thuis doen en kunstenaars en andere beroepsgroepen hun dromen en inkomen moeten opgeven. Alle hoop, en daarmee alle beleid, is gericht op het zorgsysteem, maar daar zitten menselijkerwijs grenzen aan.
Visie: hoe willen we onze samenleving de komende jaren (om)vormen:
Mijn voorstel is daarom om een multidisciplinair team in te stellen, met deskundigen uit de economie, biologie, sociale en geesteswetenschappen, dat in samenspraak met de bevolking een afgewogen, omvattende en gebalanceerde visie ontwikkelt. Onderwerp is dan niet hoe het virus weg te hameren, maar hoe we verantwoord kunnen samenleven met de vele andere soorten waarvan de menselijke soort afhankelijk is.
Bert wagendorp:
Als de coronacrisis ons bewuster en alerter heeft gemaakt voor wat ons onverwacht kan overkomen, dan heeft het ellendige virus ons toch een dienst bewezen. Dan kan 2021 net zo’n bijzonder jaar worden als 2020 was, maar dan in omgekeerde zin: een jaar van hoop en vernieuwing; en van het besef van onze fragiliteit, een besef dat kan bijdragen aan onze kracht.